Pierwsza pomoc przy wybitym palcu - kiedy i jak działać?

Co to tak naprawdę znaczy, że palec jest wybity?

Warto zacząć od wyjaśnienia, czym w ogóle jest "wybicie palca". Tym potocznym określeniem nazywa się zwichnięcie paliczków. W praktyce chodzi więc o sytuację, w której końce tych kości palców przesuną się względem siebie, wysuwając się poza fizjologiczne położenie ze stawu paliczkowego. Ten uraz następuje, kiedy jego siła przekroczy wytrzymałość torebki stawowej oraz więzadeł otaczających staw[1]. Może do niego dojść m.in..:

• podczas uprawiania sportów kontaktowych — najczęściej są to piłka ręczna, piłka nożna, siatkówka, hokej czy rozmaite sporty walki;

• przy zbyt mocnym uderzeniu dłonią o podłoże lub inną twardą powierzchnię, choćby ścianę;

• po upadku, np. podczas biegania.

Po czym poznać, że palec u ręki lub nogi jest zwichnięty? Objawy wybitego palca

O tym, że nastąpiło zwichnięcie palca (a dokładniej paliczków), świadczą symptomy, które pojawiają się tuż po urazie. Najbardziej charakterystyczne objawy wybitego palca u nogi czy ręki to[1]:

• silny ból pojawiający się tuż po zdarzeniu, które doprowadziło do wybicia;

• deformacja, czyli inne niż anatomiczne ułożenie palca (jego wykrzywienie);

• pojawiający się obrzęk;

• często uczucie drętwienia palca, stawu czy całej okolicy, co wynika z ucisku na nerwy albo uszkodzenia pęczka naczyniowego;

• krwiak pojawiający się w miejscu urazu;

• ograniczenie ruchomości w obrębie całego stawu.

Jak zatem widać, dość łatwo jest rozpoznać wybity palec. Warto jednak pamiętać, że podobne objawy może dawać np. złamanie [2] czy stłuczenie palca. Dlatego najlepiej udzielić poszkodowanemu pomocy, a następnie udać się po pomoc do lekarza. Specjalista zapewne dokona oględzin palca u ręki czy nogi i zleci wykonanie zdjęcia RTG — tak, aby bezsprzecznie wskazać przyczynę kontuzji. Pozwoli to podjąć odpowiednie leczenie.

Leczenie wybitego palca u nogi lub ręki — pierwsza pomoc

Kiedy palec u ręki lub palec u nogi jest zwichnięty, konieczne jest jego nastawienie, a więc przywrócenie paliczków do położenia fizjologicznego. Należy to zrobić jak najszybciej[1], dlatego ważna jest niezwłoczna wizyta u lekarza. Jednak zanim do niego się dotrze, warto zabezpieczyć obszar urazu. Można to zrobić to poprzez:

• zdjęcie biżuterii i zegarka/smartbanda, jeśli uraz dotyczy ręki, lub obuwia, gdy problem jest związany z palcem stopy;

• ustawienie palca w takiej pozycji, która jest najmniej bolesna;

• unieruchomienie dwóch kości sąsiadujących z bolącym stawem — tak, aby uniemożliwić jego zginanie i prostowanie; można zastosować opatrunek uciskowy;

• uniesienie uszkodzonej kończyny ponad poziom klatki piersiowej w celu zmniejszenia nasilenia i narastania obrzęku [1], [3].

Można również doraźnie schłodzić wybity palec dłoni, np. przy pomocy zimnego okładu oraz zastosować, najlepiej miejscowo, preparat przeciwbólowy z grupy NLPZ, np. diklofenak sodu. Tę substancję czynną zawiera m.in. spray Diky [4], który dodatkowo, dzięki obecności w formule olejku miętowego, daje chłodzący efekt.

Zwichnięcie palca i co dalej?

O kierunku i zastosowanych metodach leczenia zadecyduje lekarz. Najczęściej jednak koniecznością są[1]: 

• nastawienie palca (zazwyczaj odbywa się ono w warunkach ambulatoryjnych; bardzo rzadko pojawia się konieczność operacyjnego przywrócenia pozycji fizjologicznej);

• jego usztywnienie poprzez założenie opatrunku gipsowego lub ortezy — zazwyczaj na ok. 2 tygodnie, aby mogło dojść do zregenerowania stawu;

• rehabilitacja przeprowadzona po zdjęciu opatrunku — najczęściej w postaci ćwiczeń ruchomości stawu.

Podsumowując, jeśli podejrzewasz "wybicie", które nastąpiło w palcu, unieruchom kończynę, która doznała urazu, zastosuj miejscowo środek przeciwbólowy, schłodź palec i udaj się do lekarza. W ten sposób ograniczysz do minimum ryzyko powikłań po kontuzji.

Artykuł we współpracy z Diky

Bibliografia:

[1] Sułko J. Zwichnięcie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, dostęp online 25.05.23 r. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165512,zwichniecie

[2] Sułko J., Złamanie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, dostęp online 25.03.23 r. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165537,zlamanie

[3] Łęgosz P., Sarzyńska S., Małdyk P., Podstawowe zasady postępowania w leczeniu zachowawczym urazów związanych z rekreacyjnym uprawianiem sportu, Z praktyki ortopedy, 3 września 2019, NR 15, dostęp online 25.05.23 r.https://www.praktyczna-ortopedia.pl/artykul/podstawowe-zasady-postepowania-w-leczeniu-zachowawczym-urazow-zwiazanych-z-rekreacyjnym-uprawianiem-sportu

[4] Ulotka Diky 4% - aerozol na skórę - Diky spray, dostęp online: 14.06.2023